Republika Srpska ostaje posvećena unapređenju evropskog puta BiH uz očuvanje ustavnog poretka, a bitne prepreke na tom planu jesu despotsko prisustvo OHR-a i kontrola koju nad Ustavnim sudom imaju strane sudije, navedeno je u 32. izvještaju Srpske Savjetu bezbjednosti UN.
U izvještaju se ukazuje da ove prepreke usporavaju evropski proces, ali da je Srpska uvjerena da će po njihovom uklanjanju BiH moći da stabilno napreduje ka članstvu u EU.
– Srpska je čvrsto opredijeljena za sprovođenje reformi neophodnih za integraciju BiH u EU uz očuvanje ustavne strukture BiH. Godinama je marljivo radila na evrointegracijama i ostvarila znatan napredak na postizanju ciljeva koje je EU zacrtala u svojim izvještajima o BiH. Do sada je nekoliko hiljada propisa Srpske prošlo proceduru usaglašavanja i ocjenjivanja usklađenosti sa pravnim tekovinama EU – navodi se u izvještaju.
U dokumentu se napominje da je višenacionalno rukovodstvo BiH, uz podršku Srpske, ostvarilo brzo kretanje na putu evrointegracija BiH tokom 2023. i početkom 2024. godine, što je Evropski savjet u martu 2024. godine i prepoznao, te odobrio početak pregovora BiH o članstvu u EU.
– Nažalost, ovo kretanje zaustavljeno je manje od nedjelju dana kasnije, kada je Kristijan Šmit donio odluku kojom oktroiše opsežne izmjene Izbornog zakona BiH, odbacujući demokratski ustavni sistem za donošenje zakona. Ovo je izazvalo političku krizu koja je paralizovala napredak na evropskim integracijama, te se produbila kada je Ministarstvo inostranih poslova BiH, koje kontrolišu Bošnjaci, suprotno Ustavu, djelovalo bez ovlašćenja Predsjedništva u namjeri da izdejstvuje usvajanje krajnje kontroverzne rezolucije o ratnom zločinu u Srebrenici na Generalnoj skupštini UN – pojašnjava se u izvještaju.
U izvještaju se ukazuje i da je najveća bošnjačka stranka SDA, posredstvom svojih kantonalnih premijera blokirala Program reformi i unazadila evrointegracije, što je BiH koštalo 70 miliona evra u vidu pomoći u okviru Plana EU za rast za zapadni Balkan.
Uprkos političkoj krizi, kako se navodi, posljednjih mjeseci je ostvaren određeni napredak poput toga što je Savjet ministara u junu usvojio Strategiju za borbu protiv korupcije BiH, koja spada u 14 ključnih prioriteta za evropske integracije, te je BiH, uz podršku Vlade Srpske, nedavno krenula u usvajanje zakona radi uvođenja broja „112“ za hitne slučajeve.
– Srpska se nada da će lideri BiH ponovo biti u stanju da se okupe i obnove brzi napredak BiH ka članstvu u EU. Republika, zapravo, podržava sprovođenje, u paketu, svih preostalih elemenata 14 ključnih prioriteta koje je Evropska komisija postavila za evropske integracije BiH. Nažalost, bošnjačke stranke odbijaju ovaj prijedlog jer se jedan od ključnih prioriteta odnosi na zamjenu stranih sudija u Ustavnom sudu BiH državljanima BiH – navodi se u tom dokumentu.
U izvještaju se naglašava da OHR mora biti zatvoren da bi BiH ostvarila puni suverenitet i demokratsku samoupravu koji su neophodni za napredovanje ka članstvu u EU.
– EU je jasno stavila do znanja da prisustvo OHR-a nije u skladu sa evropskim putem BiH. Šmitovi protivpravni ukazi, nezakonita diktatorska ovlašćenja, nepromišljene intervencije i samo njegovo prisustvo izazivaju krize, te ozbiljno podrivaju i glavna su prepreka evrointegracijama BiH – ističe se u izvještaju.
U dokumentu se navodi da EU smatra da je nastavak rada OHR-a, sa samoproklamovanim pravom da vlada BiH dekretom, nespojiv sa integracijom BiH u EU.
– Takođe, Evropska komisija u svom mišljenju o zahtjevu za članstvo BiH iz 2019. godine kaže da je tako intenzivan međunarodni nadzor u načelu nespojiv sa suverenitetom BiH, pa stoga i sa članstvom u EU – navodi se u izvještaju.
U izvještaju Vlade Srpske se ističe da je nakon 2019. godine despotizam OHR-a nad BiH mnogo ekstremniji, što ilustruje činjenica da je Šmit od dolaska u BiH do trenutka pisanja izvještaja donio najmanje 21 nezakonitu odluku, uključujući i instant zakon kojim se utvrđuju zatvorske kazne za one koji ne poštuju njegove naredbe.
Vlada Srpske u izvještaju podsjeća da ovaj njemački političar nastavlja da protivpravno polaže pravo na titulu visokog predstavnika, iako njegovo imenovanje na tu funkciju nije odobrio Savjet bezbjednosti UN kako to zahtijeva Dejtonski sporazum.
– Što je još gore, bez ikakvog pravnog osnova i suprotno Ustavu BiH, Šmit nastavlja da polaže pravo na moć i upražnjava je da vrši vlast u BiH odlukama, ne poznajući nikakve granice ili ograničenje te moći ni od domaćih, ni od međunarodnih institucija. Nezakonita i diktatorska Šmitova vladavina krši ljudska prava građana BiH, gazi vladavinu prava i demokratski ustav BiH i destabilizuje zemlju – precizira se u izvještaju.
U izvještaju se dodaje da u Aneksu 10 Dejtonskog sporazuma, koji je jedini izvor legalnih ovlašćenja visokog predstavnika, strane traže da visoki predstavnik učestvuje u radnjama kao što su praćenje, održavanje bliskih kontakata sa stranama, pomaganje, prisustvovanje sastancima donatorskih organizacija, podnošenje izvještaja, davanje smjernica komesaru Međunarodnih operativnih policijskih snaga.
– Ništa u Aneksu 10 ne može se tumačiti u dobroj namjeri kao pravo visokog predstavnika da donosi odluke obavezujuće za BiH ili njene građane. Svako tumačenje tog aneksa kojim se pronalazi ovlašćenje da se BiH vlada putem odluka predstavlja tumačenje u krajnje lošoj namjeri i stoga krši Bečku konvenciju o ugovornom pravu – ističe se u izvještaju.
U dokumentu se dodaje da Savjet za sprovođenje mira (PIK) uopšte nema legalnu nadležnost, a kamoli pravo da visokom predstavniku dodjeljuje neka nova široka ovlašćenja, te napominje – da bi BiH živjela pod vladavinom prava, lažno prisvajanje „izvršnih ovlašćenja visokog predstavnika“ izmišljenih na konferenciji u Bonu mora konačno biti prozvano kao nezakonito podmetanje, što i jeste.
– To što Šmit iznosi tako očigledno lažnu tvrdnju o predmetu tumačenja kao ovlašćenja visokog predstavnika uprkos jasnom tekstu Dejtonskog sporazuma po ovom pitanju ostavlja dvije mogućnosti: da namjerno laže, ili da se, uprkos tome što tvrdi da obavlja funkciju visokog predstavnika, uopšte nije ni potrudio da pročita Dejtonski sporazum. Šta god da je u pitanju, Šmit sramoti sebe i svoje pobornike u međunarodnoj zajednici – navodi se u izvještaju.
Podsjeća se i na Šmitov progon predsjednika Srpske (Milorada Dodika) zbog poštovanja zakona, kao i činjenicu da je jula 2023. godine ovaj neizabrani stranac objavio najdestabilizujući i najrepresivniji edikt, „zakon“ kojim se utvrđuju zatvorske kazne za nosioce javnih funkcija koji odbiju da njegove nezakonite odluke smatraju uredno donesenim zakonima.
– Kao odgovor na Šmitove nezakonite i neustavne pokušaje da odlukama vlada BiH, Narodna skupština Srpske je u junu 2023. godine usvojila zakon kojim se obustavlja objavljivanje takvih nezakonitih odluka u Službenom glasniku Republike Srpske – navodi se u izvještaju.
U izvještaju se podsjeća da je kada je predsjednik Republike Srpske proglasio novi zakon, kako to nalaže Ustav Srpske, Tužilaštvo BiH – djelujući pod Šmitovim pritiskom – podiglo optužnicu protiv Dodika na osnovu Šmitovog lažnog krivičnog zakona.
– Optužnica predstavlja opasnu eskalaciju Šmitovih ataka na ustavni poredak BiH i nije ništa drugo do pokušaj državnog udara protiv demokratski izabranog rukovodstva Srpske, optuženog na osnovu fiktivnog zakona. Dodik sada prolazi kroz simulaciju sudskog postupka, u kom sudi bivši bošnjački vojni sudija iz vremena rata – podsjeća se u ovom dokumentu.
U izvještaju se navodi da je dalje prisustvo stranih sudija u Ustavnom sudu BiH nespojivo sa suverenitetom BiH i demokratijom, podriva njegov legitimitet i predstavlja prepreku evrointegracijama BiH, kao i da su evropski organi naveli zamjenu stranih sudija kao jedan od ključnih prioriteta za otvaranje pregovora o pristupanju EU.
– Ovo je temeljni uslov koji mora biti ispunjen prije početka pristupnih pregovora. Međutim, bošnjačke političke stranke u BiH odbile su da uopšte uzmu u razmatranje zakon kojim bi se zamijenile strane sudije pošto te sudije pouzdano glasaju u bloku sa bošnjačkim sudijama, i to u prilog neustavnom proširenju nadležnosti na nivou BiH i slabljenja entiteta. Iz istog razloga, američka ambasada u Sarajevu distancirala se od EU i usprotivila ovoj odavno zakasnjeloj reformi – ističe se u izvještaju.
U dokumentu se napominje da ne postoji nijedna suverena zemlja u svijetu čiji ustavni sud ima rezervisana mjesta za strane sudije, a kamoli sudije koje je imenovao neki stranac (predsjednik Evropskog suda za ljudska prava) bez njene saglasnosti.
Srpska je uvjerena da BiH može da ispuni kriterijume za članstvo u EU, a da pri tome sačuva fundamentalan ustavni poredak utvrđen Dejtonskim sporazumom – ustavnu strukturu koja garantuje zaštitu konsitutivnih naroda i značajnu autonomiju dva entiteta BiH, Republike Srpske i Federacije BiH.
– U svom Mišljenju o zahtjevu BiH za članstvo u EU iz 2019. godine, Evropska komisija ponovo potvrđuje da je decentralizovana struktura BiH kompatibilna sa članstvom u EU. U saveznim i decentralizovanim državama EU, teritorijalne jedinice nose vitalne nadležnosti, između ostalog i u oblastima koje zahtijevaju transpoziciju direktiva EU – dodaje se u izvještaju.
Federalni i konsocijativni sistem BiH, kako se navodi, od presudnog je značaja i za bezbjednost Evrope, s obzirom na status BiH kao utočišta za džihadiste, kao i činjenicu da su počinioci najstrašnijih terorističkih napada posljednjih decenija imali značajne veze sa BiH.
– U najnovijem terorističkom napadu u BiH, koji se nedavno dogodio, tinejdžer je provalio u policijsku stanicu u Bosanskoj Krupi u Federaciji BiH, ubio jednog policajca i ranio drugog. Policija je uhapsila osam lica u vezi sa napadom i zaplijenila oružje, novac, računare i veliki broj dokumenata na arapskom jeziku. U junu 2010. godine, jedan policajac je ubijen, a još šestoro ranjeno u bombaškom napadu na policijsku stanicu u Bugojnu u FBiH. U aprilu 2015. godine, napadač je ubio jednog policajca i dvojicu ranio u napadu na policijsku stanicu u Zvorniku u Srpskoj – podsjeća se u izvještaju.
Iako mnogi Bošnjaci praktikuju umjereni oblik islama, najveća politička stranka u BiH koja predstavlja Bošnjake (SDA) ima svoje korijene u ekstremističkoj ideologiji, pa se u njenom manifestu naglašava i da „islamski pokret treba i može prići preuzimanju vlasti čim je moralno i brojno toliko snažan da može ne samo srušiti postojeću neislamsku, nego i izgraditi novu islamsku vlast“.
– Iako se ova stranka trudi da se Zapadu predstavi kao umjerena i demokratska, nikada se nije odrekla svoje eksplicitno islamističke ideologije, a njeno rukovodstvo održava bliske veze sa radikalnim liderima muslimanskog bratstva i država poput Irana. Naklonjenost političkog Sarajeva radikalnoj ideologiji objašnjava zašto nema dovoljno političke volje da se BiH oslobodi opasnih džihadističkih elemenata – navodi se u izvještaju.
U izvještaju Vlade Srpske ističe da evropske integracije BiH treba da teku u skladu sa Koordinacijom procesa evropskih integracija u BiH, dogovorenom 2016. godine na najvišem tehničkom i političkom nivou, a što je podržala i EU.
– Mehanizam koordinacije zasniva se na principima poštovanja postojeće unutrašnje pravne i političke strukture u BiH i zaštite ustavima definisanih nadležnosti svih nivoa vlasti i njihovih institucija u oblastima obuhvaćenim procesom evropskih integracija, osiguranja vidljivosti te odgovornosti svih nivoa vlasti za blagovremeno i djelotvorno ispunjavanje obaveza iz procesa evropskih integracija iz njihove nadležnosti – dodaje se u izvještaju.
Srpska je, kako je navodi, saglasna sa Evropskom komisijom da BiH mora da obezbijedi ravnopravnost i nediskriminaciju za sve građane, uključujući sprovođenje odluke Suda za ljudska prava u predmetu „Sejdić i Finci“ i srodnim odlukama, te je na tom planu već ponudila adekvatna i jednostavna rješenja.
