Milan Tegeltija, savjetnik predsjednika Republike Srpske, u autorskoj kolumni dotakao se iranskog modela političkog sistema u Sarajevu i bošnjačke islamske revolucije.
Kolumnu prenosimo u cjelosti:
Kada su Alija Izetbegović i Hasan Čengić, kao nosioci mladomuslimanskog pokreta u BiH, kao sunitski muslimani, počeli da uspostavljaju i grade veze sa šitskim Iranom, mnogima je to izgledalo nelogično, kontradiktorno, nekonzistentno, s obzirom na antagonizam sunita i šita u islamskom svijetu. Međutim, danas u Sarajevu vidimo rezultate tog strateški dobro promišljenog i, na kraju treba reći, uspješnog poteza.
Za početak ove analize pozabaviću se prije svega Iranskom islamskom revolucijom i političkim sistemom uspostavljenim nakon nje, kako bi i u nastavku analize mogao da izvršim komparaciju sa onim što zovem prikrivena „bošnjačka islamska revolucija“ i političkim sistemom uspostavljenim nakon nje u dijelu FBiH predominantno naseljenom Bošnjacima-muslimanima.
Iranska islamska revolucija započela je u januaru 1978. godine i njen rezultat je transformacija Irana iz kraljevine na čelu sa šahom Mohamedom Rezom Pahlavijem u islamsku republiku sa ajatolahom Homeinijem (vrhovnim vjersko-političkim vodjom) na čelu, a koji je ujedno bio i vođa revolucije i osnivač islamske republike.
Ono što je interesantno za ovu analizu je upravo kombinacija državnog uređenja „republika“ i pridjeva „islamska“, koja predstavlja kontradikciju i suštinski oksimoron.
No, da pođemo od početka. Islam na dogmatskoj ravni ne poznaje i ne priznaje demokratiju i to je opštepoznata činjenica koju nije potrebno posebno dokazivati. Sa druge strane, republika je u načelu demokratski oblik državnog i društvenog uređenja.
Međutim, Iran je nakon Islamske revolucije spojio upravo ove dvije teoretski nespojive kategorije i suštinski napravio dualno državno uređenje, koje u jednom dijelu ima karakterestike demokratije sa svim demokratskim institucijama, a u drugom predstavlja klasičnu teokratiju.
Dakle, u Iranu postoji parlament, vlada, predsjednik… postoje izbori i građani biraju na izborima svoje predstavnike, sa druge strane postoji vrhovno vjersko-političko liderstvo oličeno u vrhovnom vjersko-političkom vođi ajatolahu, koji se ne bira putem izbora, ali koji je u političkom sistemu Islamske Republike Iran vrhovni vjersko-politički autoritet, koji iznad svih demokratski izabranih institucija, koji nema niti može da ima opoziciju u Iranu. Podsjeća li vas to na nešto? Naravno ne u potpunosti formalizovano, ali suštinski podsjeća li vas to na dio FBiH predominantno naseljen Bošnjacima, gdje su uspostavljene sve demokratske institucije, gdje se održavaju izbori, ali gdje postoji i reis-ul-ulema, kao neprikosnoveni vjersko-politički autoritet, koji je iznad svih drugih autoriteta i koji nema i ne može da ima bilo kakvu opoziciju?
Da se vratimo Aliji Izetbegoviću i Hasanu Čengiću kao nosiocima mladomuslimanskog pokreta u BiH 80-ih i 90-ih godina prošlog vijeka i njihovom naizgeld kontradiktornom uspostavljanju i građenju veza sa šitskom Islamskom Republikom Iran, iako su oni sami muslimani-suniti (antagonizam šita i sunita u islamskom svijetu je opštepoznata činjenica).
Naime, postavlja se logično pitanje: Zašto su se Alija Izetbegović i Hasan Čengić, naizgled kontradiktorno, opredijelili da uspostavljaju veze sa šitskim islamom i na taj način možda isprovociraju osudu sunitskog islamskog svijeta na čelu sa Saudijskom Arabijom, koja sa Iranom ima vrlo teške odnose prepune antagonizma i osporavanja?
Odgovor na to pitanje leži u činjenici da su i Alija Izetbegović i Hasan Čengić u iranskom modelu islamske revolucije i islamske republike pronašli jedini mogući primjenljiv islamski državni recept koji je moguće implementirati u Bosni i Hercegovini, koja se nalazi u Evropi u trbuhu evropskog kontinenta.
Naime shvatili su da model arapskih islamskih teokratija nije moguće implementirati u Evropi i da bi takav projekat unaprijed bio osuđen na propast, i zato su se opredjelili za kombinovani pristup, a to je upravo taj kontradiktarni model „islamske republike“, koja će stvoriti privid demokratije, koja će izgraditi demokratske institucije i održavati izbore, koja će biti privid sekularnosti i demokratije koju mogu „prodati Zapadu i Evropi“, ali koja će u svojoj suštini biti pod vrhovnim vjersko-političkim islamskim liderstvom i vođenjem od strane Islamske zajednice i reis-ul-ulemom kao vrhovnim (istina neformalnim) vjersko-političkim autoritetom, koji se opet kao i u izborima ne bira na demokratskim izborima.
Danas u dijelu BiH predominantno naseljenom bošnjačkom populacijom upravo gledamo rezultat te ideje i tog strateškog opredjeljenja Alije Izetbegovića i Hasana Čengića koje je zaživjelo u društveno-političkoj stvarnosti Bosne i Hercegovine.
Ono što iz Islamske Republike Iran nisu mogli da implementiraju, to je ustavno pozicionoranje reis-ul-uleme kao vrhovnog vjersko-političkog vođe (kako je ajatolah pozicioniran u Iranu), jer takav očigledan iranski politički koncept ne bi mogao dobiti odobravanje Zapada i Evrope. Zato su ga ostavili u poziciji neformalnog, ali stvarnog vjersko-političkog autoriteta iznad svih drugih političkih autoriteta, stvorivši privid sekularnosti i odvojenosti vjere i politike, dok su u stvarnosti uradili sve kako bi reisa učinili nespornim vjersko-političkim autoritetom, koji svoju ulogu „vrhovnog vjersko-političkog vođe Bošnjaka“ obavlja iz političke sjene, isključivo zbog evropskog geopolitičkog okruženja koje bilo kakvu formalizaciju moći reis-ul-uleme ne bi moglo da prihvati.
Dakle, ako uporedimo Iran i dio BiH predominantno naseljen Bošnjacima, rezultat je sljedeći:
- Postoje li izbori? Postoje i u Iranu i u tom dijelu BiH.
- Postoje li demokratske institucije (predsjednik, parlament, vlada itd.)? Postoje i u Iranu i u BiH.
- Postoji li vrhovni vjersko-politički autoritet? Postoji i u Iranu i u BiH.
- Obavlja li taj vrhovni vjersko-politički autoritet sastanke sa političkim liderima i međunarodnim predstavnicima? Obavlja i u Iranu i u BiH.
- Postavlja li taj vrhovni vjersko-politički autoritet političke ciljeve i prioritete naroda? Postavlja i u Iranu i u BiH.
- Ima li taj vrhovni vjersko-politički autoritet bilo kakvu opoziciju? Nema ni u Iranu ni u BiH.
- Bira li se taj vrhovni vjersko-politički autoritet na demokratskim izborima? Ne bira ni u Iranu ni u BiH.
Jedina razlika između Irana i tog dijela BiH je što je ta pozicija vrhovnog vjersko-političkog autoriteta formalizovana, a u tom dijelu BiH prikrivena.
Zbog toga, danas u tom dijelu Bosne i Hercegovine, predominantno naseljenim Bošnjacima, gledamo suštinski (ne formalno) u stvari iranski islamski model republikanske demokratije i slobodno možemo reći da je mladomuslimanski pokret, na čelu sa Alijom Izetbegovićem i Hasanom Čengićem, uspješno izvršio prikrivenu bošnjačku islamsku revoluciju u srcu i pred očima Evrope i cjelokupnog Zapada, i to im je prošlo!
